De vergeten smartphone: BlackBerry Storm (en de enorme invloed van Apple)

De BlackBerry Curve, Bold, Pearl, Torch. Research In Motion (RIM) heeft veel iconische BlackBerry-telefoons op zijn naam staan. Maar er was één toestel dat het Canadese techbedrijf bijna de kop kostte: de BlackBerry Storm. In deze editie van de rubriek ‘de vergeten smartphone’ staan we uitgebreid stil bij dit beruchte toestel.

iPhone

In 2007 verraste Apple vriend en vijand met de komst van de iPhone. Velen beschouwen dit als hét startpunt van de smartphonerevolutie. Volgens oud-topman Steve Jobs was de iPhone de eerste smartphone met een ‘reusachtig’ full touch display (feitelijk onjuist, maar dat terzijde). Bij de presentatie liet hij zien dat de iPhone multifunctioneel was: het was een telefoon met een volledig werkende webbrowser, agenda, e-mailfunctionaliteit, muziek- en videospeler en fotocamera.

Vlak voor de onthulling had Jobs een lucratieve, vierjarige deal gesloten met AT&T, een van de grootste telecomproviders in de VS. De provider mocht exclusief de iPhone verkopen aan zakelijke en particuliere klanten. Het was een schot in de roos: na slechts enkele maanden had Apple met zijn iPhone 17 procent van de Amerikaanse smartphonemarkt veroverd. De concurrentie keek met ledige ogen toe.

Mobile computing

‘Wat heeft Apple met de komst van de BlackBerry Storm te maken?’ denk je nu misschien bij jezelf. Nou, alles. In de tijd dat Apple de smartphonemarkt veroverde, daalde het marktaandeel van RIM van 45 naar 40 procent. Mike Lazaridis, een van de oprichters van RIM, kwam er al snel achter waarom. In de zomer van 2007 haalde hij een iPhone uit elkaar en was zwaar onder de indruk. Hij zag een smartphone waarvan de hardware meer weghad van een computer dan een mobiele telefoon. De iPhone had tweeëntwintig keer de rekenkracht dan de krachtigste BlackBerry-telefoon op dat moment. Ook had hij een complete webbrowser aan boord, waarmee het hele internet binnen handbereik lag.

RIM was groot geworden door een combinatie van factoren. In de eerste plaats droeg iedereen met een BlackBerry altijd zijn e-mail bij zich, wat voor die tijd uniek was. De telefoons van de Canadese fabrikant hadden een batterijduur die met kop en schouders boven de rest uitstak. Klanten waren ook enorm te spreken over het fysieke qwerty-toetsenbord. Tot slot beschikte RIM over een eigen, goed beveiligd datanetwerk. Dit interne netwerk stond rechtstreeks in verbinding met de netwerken van providers. Op die manier konden BlackBerry-gebruikers onderling gratis sms’en of pingen met BlackBerry Messenger.

Nadat Lazaridis de iPhone had opengeschroefd, besefte hij dat dit allemaal niet genoeg was om te concurreren met Apple. Hij zag het nieuw strijdtoneel voor zich: mobile computing. Lange tijd hadden hij en zijn mede-CEO Jim Balsillie niets dan kritiek op de touchscreen van de iPhone. ‘Het is moeilijk typen op een stuk glas’, zeiden ze tegen journalisten bij iedere kans die ze kregen. Maar stiekem wisten ze dat een aanraakgevoelig scherm de toekomst was. Lazaridis dacht te weten hoe het beter kon.

BlackBerry Storm

Tijdens een pitch meeting in een hotel in Manhattan in augustus 2007, toonde hij het prototype van de BlackBerry Storm. Net als de iPhone had het toestel een aanraakgevoelig scherm, maar deze werkte totaal anders dan die van Apple. Het scherm van de BlackBerry Storm was in praktijk één reusachtige toets. Zodra je iets op het scherm selecteerde, ging het hele scherm fysiek omlaag. De subtiele klik gaf het gevoel alsof je op een echt toetsenbord typte. Door het beste van BlackBerry te combineren met een touchscreen (of beter gezegd: clickscreen), hoopte Lazaridis Apple te slim af te zijn.

De toehoorders waren dolenthousiast. Verizon, het grootste telecombedrijf in de VS, zag zijn kans schoon. Drie jaar eerder klopte Jobs aan bij het bedrijf met zijn plannen voor een mobiele telefoon, die op dat moment nog ontwikkeld moest worden. Destijds gooide de provider de deur dicht voor de Apple-topman. Gezien de immense populariteit van de iPhone kon Verizon zichzelf wel voor de kop slaan. Dat liet het bedrijf zich niet een tweede keer gebeuren. Verizon en Vodafone sloten een contract met RIM waarin stond dat zij de BlackBerry Storm mochten verkopen. Verizon stelde één belangrijke voorwaarde: het toestel moest binnen negen maanden klaar zijn voor verkoop.

Een onmogelijke opgave, zo oordeelde Balsillie toen hij lucht kreeg van de afspraak. Om een ‘gewone’ BlackBerry te ontwikkelen, was RIM achttien maanden verder. Om een innovatieve en revolutionaire telefoon als de BlackBerry Storm te testen en produceren, was veel meer tijd nodig. Lazaridis legde het commentaar naast zich neer. “De druk die Jobs op zijn iPhone-team legde, was erger dan de druk die ik ooit op mijn team heb gelegd. Het feit is nu eenmaal dat de hele bedrijfstak alleen op deze manier draait”, zo vertelde Lazaridis later journalisten.

Genadeloze kritiek

Toen de eerste exemplaren van de BlackBerry Storm van de band afrolden, was het tijd om ze te testen. De kwaliteitsrapporten waren allesbehalve rooskleurig. Stuk voor stuk zakten de toestellen voor de strenge kwaliteitstests van het testlab. De BlackBerry Storm was broos: de vloer lag voortdurend vol met glasscherven en losse onderdelen. Regelmatig hield de BlackBerry Storm het voor gezien en viel hij spontaan uit. Door het interne design registreerde het scherm te vaak de onjuiste input. En het duurde lang voordat letters en cijfers op het scherm verschenen.

De technici waren niet de enige die kritisch waren over de BlackBerry Storm. RIM vroeg een aantal loyale klanten om het toestel vroegtijdig uit te proberen en feedback te geven. Alexander Trewby, vicepresident mobiele ontwikkeling bij Morgan Stanley, was een van hen. Zijn BlackBerry Storm hield er na een uur al mee op. Een nieuw exemplaar kon hem ook niet bekoren. Hij omschreef de hardware als ‘ondermaats’ en noemde het toestel ‘troep’. De smartphone was in zijn ogen niet zo modern en vooruitstrevend als de iPhone. Het was een teken aan de wand dat de BlackBerry Storm gedoemd was te mislukken.

Warme broodjes

Ondanks de vele kritiek was Lazaridis er heilig van overtuigd dat de BlackBerry Storm een succes zou worden. Dat moest wel: de hoogste baas wilde Apple de loef afsteken. Bovendien hadden Verizon en Vodafone het toestel getest en goedgekeurd. Lazaridis zette alles op alles om de door ‘kinderziektes’ geplaagde BlackBerry Storm vóór Black Friday in de winkels te hebben liggen, de drukste winkeldag van het jaar.

Dat lukte, maar tegen welke prijs? Columnisten als David Pogue waren super kritisch. “Hoe is dit ding ooit op de markt gekomen? Was iedereen die hierbij betrokken was te bang om aan de noodrem te trekken?”, zo vroeg hij zich af in The New York Times. En hij was niet de enige: ook andere recensenten waren niet te spreken over de BlackBerry Storm.

Ondanks de genadeloze kritiek, hadden consumenten alle vertrouwen in het toestel. Het was immers een BlackBerry, een smartphone van een bedrijf dat een vlekkeloze reputatie had. Bovendien gaf Verizon klanten die het toestel namen bij een tweejarig abonnement hoge kortingen. Vlak na lancering vlogen de smartphones als warme broodjes over de toonbank.

Na de Storm

Vrijwel onmiddellijk stuurden ontevreden klanten hun BlackBerry Storm terug voor reparatie. Nagenoeg ieder exemplaar van de eerste partij -we hebben het over één miljoen telefoons- moest worden vervangen. En een groot deel van de vervangende toestellen moest op hun beurt ook vervangen worden. Dat zette vanzelfsprekend kwaad bloed bij Verizon, die eiste dat RIM opdraaide voor gemaakte kosten. De provider eiste een compensatie van 500 miljoen dollar.

RIM moest een reeks aan concessies doen om Verizon te vriend te houden (gratis reparatie, een upgradeprogramma en kosteloos een extra voorraad BlackBerry-telefoons). Wel nam de provider het jaar erop aanzienlijk minder smartphones af bij RIM. Na het debacle met de eerste BlackBerry Storm, liep Verizon niet warm voor diens opvolger. Het was duidelijk dat er geen hoofdrol was weggelegd voor RIM in het kerstseizoen. In plaats daarvan koos Verizon voor de Motorola Droid.

De Canadezen moesten erkennen dat de BlackBerry Storm een complete mislukking was. Lazaridis had er zijn eigen kijk op. Hij beschouwde de BlackBerry Storm als een eerste poging om nieuwe technologie te integreren in een smartphone.

In oktober 2009 verscheen de BlackBerry Storm 2, met hetzelfde clickscreen. Hoewel veel van de bugs van de eerste generatie verholpen waren, was het geen succesnummer. Pas bij de ontwikkeling van het derde model besloot Lazaridis om het mechanische scherm te laten vallen.

Vrije val

Door het fiasco met de BlackBerry Storm kwam de smartphoneverkoop van RIM bij Verizon in een vrije val. In het derde kwartaal van 2009 bedroeg het aandeel van RIM bij het telecombedrijf nog 96 procent, begin 2010 was dat teruggelopen tot 40 procent. En toen het Canadese techbedrijf er niet in slaagde om een 4G-smartphone te presenteren bij de grootste provider van Amerika, ging het nog verder bergafwaarts met de telefoonverkoop.

De spreekwoordelijke nekslag kwam in oktober 2011, toen het network operating center in Slough vleugellam was gelegd. De servers die het BlackBerry Messenger en e-mailverkeer van 70 miljoen BlackBerry-gebruikers wereldwijd doorstuurde, werkte ineens niet meer. Gebruikers konden geen e-mails lezen en BlackBerry Messenger lag er eveneens uit. Pas na enkele dagen slaagden technici erin de black-out te verhelpen. Het kwaad was toen al geschied.

RIM, of BlackBerry zoals het Canadese bedrijf sinds 2014 heet, maakt niet langer smartphones. In plaats daarvan richt het bedrijf zich op (zakelijke) beveiligingssoftware en encryptietechnologie voor mobiele telefoons. Dankzij deze omslag staat BlackBerry wederom op de kaart.

BlackBerry Storm samengevat in 5 punten: